به گزارش خبرنگار قدس آنلاین، دلایل مختلفی به نا ایمن بودن معادن منجر شده است که از جمله آن می‌توان به کمبود تجهیزات، نبود آموزش‌های لازم و فقدان نظارت کافی اشاره کرد. طبق گفته مسئولان تقریباً نصف معادن موجود در کشور از تهویه طبیعی استفاده می‌کنند که با توجه به وضعیت گاززایی معادن بسیار خطرناک است.
گفته می شود که قیمت گذاری نامناسب معادن و کم بودن حاشیه سود نیز باعث شده که صاحبان معادن برای کاهش هزینه ها از هزینه های ایمنی خود کم کنند که باعث می‌شود ریسک وقوع حوادث افزایش پیدا کند.این مواضع از سوی صاحبان معادن در حالی مطرح می شود که در حال حاضر تولیدات معدنی تنها ۶ دهم درصد از تولید ناخالص داخلی ما را تشکیل می‌دهد در حالی که طبق برآوردها، بخش معدن می‌تواند ۶۰ درصد از درآمدهای حاصل از فروش نفت را پوشش دهد. از طرفی، با فرآوری نهایی مواد معدنی می‌توان به‌طور متوسط ارزش‌افزوده‌ای بالغ بر ۱۰ برابر ارزش خام مواد معدنی ایجاد کرد.
برای اثبات ناکارامدی متولیان این حوزه همین بس که ایران با وجود داشتن ۷ درصد ذخایر معدنی جهان شامل ۳۷ میلیارد تن ذخایر قطعی، ۵۷ میلیارد تن ذخایر احتمالی و ۶۷ نوع ماده معدنی، در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای گرفته ولی با این حال نتوانسته از ظرفیت های این سرمایه خفته ملی استفاده بهینه کند.
چالش حل نشده ماشین آلات فرسوده
ماشین آلات فرسوده از چالش‌های عمده بخش معدن است که البته سال‌های سال است که از سوی فعالان این حوزه مطرح می‌شود و هنوز این مشکل حل نشده است. متأسفانه فرسوده بودن ماشین آلات و هزینه بسیار زیادی برای معدنکاران و کشور در زمینه سوخت و تأمین قطعات دارد. آنطور که مسؤولان وزارت صمت نیز اعلام کرده‌اند تقریباً بیش از ۱۵ هزار دستگاه ماشین آلات فرسوده در حوزه معدن داریم که بالای ۲۰ سال سن دارند.
به اعتقاد کارشناسان فرسودگی ماشین آلات و تجهیزات و استانداردهای لازم در این حوزه موجب تأخیر و کاهش سرعت فعالیت در معادن و به دنبال آن تولید می‌شود و به واسطه آن می‌تواند روی درآمد معدنکاران و درآمدهای ارزی کشور تأثیر منفی بگذارد در حالی که اگر ماشین آلات و تجهیزات در این بخش نوسازی شود قطعاً روی تولید اثر مثبت خواهد گذاشت.
جای خالی هوش مصنوعی و رباتیک
نداشتن فناوری‌های نو و به روز نیز از دیگر چالش‌های بخش معدن کشور محسوب می‌شود؛ متأسفانه ایران در حوزه معدن، از فناوری دنیا عقب است و توان رقابت با بسیاری از کشورهای معدنی را ندارد. البته در این بین، نبود نظارت هم مزید بر علت شده است. این در حالیست که بنا به تاکید کارشناسان کاربرد فناوری‌های نانو، زیستی و رباتیک و هوش مصنوعی به منظور افزایش بهره‌وری و روزآمدی این بخش از ضروریات افزایش بهره‌وری معادن به‌ویژه با توجه به رویکرد راهبردی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.
مجهز نبودن به فناوری‌ها نو از دیگر سو منجر به افزایش خام فروشی نیز در بخش معدن کشور شده است؛ این در حالیست که بنا به گفته محققان، ایران از نظر ذخایر مس، سرب، روی، نمک، گچ، گوگرد، آهن، اورانیوم، آلومینیوم و سنگ‌های تزئینی در صدر برترین کشورهای جهان قرار دارد اما فراهم نبودن مواردی همچون فقدان شبکه گسترده حمل‌ونقل، فناوری‌های نو، ماشین آلات جدید و امثال آن جلوی رشد بخش معدن را گرفته و خام‌فروشی را به یک راهکار شایع تبدیل کرده است.
نظر مرکز پژوهش‌های مجلس
در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی از چالش‌های بخش معدن تهیه کرده است ۴۴ درصد مشکلات این حوزه مربوط به قوانین و دولت و نبود یک راهبرد طولانی و مشخص معدنی؛ ۳۳ درصد مربوط به سوءمدیریت و مشکلات معدن‌داران؛ ۱۳ درصد مربوط به معضلات محیط زیستی و منابع طبیعی و ۱۰ درصد هم مربوط به مشکلات بین‌المللی است.
طبق تاکید بازوی پژوهشی مجلس، اقداماتی نظیر تغییرات مدیریتی درست و اصولی، مصوب کردن راهبرد معدنی، رفع ناهماهنگی با قوانین بالادستی و رفع تداخلات قانونی باعث حل حدود ۷۵ درصد مشکلات این چالش خواهد شد.
در حالی که همه موارد ذکر شده در بالا از وضعیت بغرنج معادن کشور پرده بر می دارد، آمار نگران‌کننده از اینکه ۷۵ درصد معادن کشور فاقد ایمنی برای کارگران هستند نحوه مدیریت این معادن را بیش از پیش زیر سئوال می برد.
پیش از حادثه دلخراش معدن طبس که اخیر روی داده است از آماری که در سال ۱۴۰۰ بدست آمده می بینیم که معادن استخراج سنگ‌آهن، زغالسنگ و شن و ماسه به ترتیب با ۳۹۰، ۳۶۸ و ۱۸۷ حادثه بیشترین تعداد وقوع حادثه را به خود اختصاص داده‌اند. به‌عبارتی در معادن زغالسنگ به‌طور میانگین روزانه یک حادثه شغلی رخ می‌دهد و با این حال نظارت بر استانداردهای لازم را کسی گردن نمی گیرد؟
معادن زیرزمینی بدون استاندارد و فرسوده
محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن و نایب‌رئیس اتاق ایران در گفت و گویی درباره حادثه معدن زغالسنگ طبس به پایین بودن استانداردها و فرسوده بودن تجهیزات به‌کاررفته در این معادن اشاره کرده و گفت: از سال ۹۶ اعضای کمیته زغالسنگ خانه معدن ایران به این نتیجه رسیدند که وضعیت ایمنی معادن زغالسنگ کشور پایین و از استانداردهای مرسوم خارج بوده و درواقع وضعیت ایمنی و سلامت کارگران در معدن زغالسنگ کشور در بدترین حالت خود قرار گرفته است.
وی اضافه‌کرد: توجه به سرمایه‌گذاری در حوزه تجهیزات و آموزش و استفاده از تجهیزات به‌روز که امروزه به دلیل تحریم‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو است، جزء نکاتی است که می‌تواند در کاهش حوادث بخش معدن موثر باشد. نبود سرمایه‌گذاری کافی در این دو زمینه در معادن زیرزمینی به‌ویژه معادن زغالسنگ، تاکنون منجر به حوادثی دردناکی شده است. حوادث معدن زغالسنگ البرز شرقی، زمستان یورت، زغال طبس و... می‌توانست با نظارت و پشتیبانی تمام‌قد سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) اتفاق نیفتد.
وی با تاکید بر نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات معادن زغال سنگ گفت: فرسوده و قدیمی بودن تجهیزات و ماشین آلان معادن زغال سنگ از یک سو مشکلاتی را ایجاد کرده است و از طرف دیگر، تجهیزات ایمنی معادن زغال نظیر دستگاه های هشدار دهنده گازهای خطرناک، سیستم‌های ضدجرقه، تهویه مطلوب و امکانات مربوط به نگهداری از سقف و دیواره های معادن به شدت ناکارا هستند و هر لحظه این خطر وجود دارد که با انفجاری مهیب و یا ریزش سقف و دیواره‌ها، معدنکاران را از دست بدهیم.
بهرامن ابراز داشت: اکنون معادن با کمترین بهره‌وری مشغول فعالیت هستند و این مهم علاوه بر اینکه موجب اتلاف وقت و توان نیروی انسانی مجرب و متخصص کشور می‌شود، از بهره‌وری معادن ذغال سنگ نیز به شدت می‌کاهد.
وی با بیان اینکه ایمنی در معادن از موضوعات خاص و ویژه محسوب می‌شود گفت: در بخش معدن کشور باید با یک دیدگاه ویژه برای این موضوع برنامه‌ریزی شود و در صورت استفاده نکردن از امکانات لازم باید همچنان منتظر حوادث مختلف در بخش معادن کشور به‌ویژه معادن زغال سنگ باشیم.
معادن باید به سمت مکانیزاسیون حرکت کنند
صمدی دبیر انجمن زغالسنگ کشور نیز با بیان اینکه معادن باید به سمت مکانیزاسیون حرکت کنند، گفت: با افزایش سطح فناوری در معادن شاهد کاهش نیروی کار در این بخش و افزایش تولید خواهیم بود، ضمن اینکه ارز کمتری از کشور به خاطر واردات زغالسنگ خارج می شود.
وی عنوان کرد: زغالسنگ کشور ما قابلیت رقابت در عرصه بین المللی را دارد، باید به بخش معدن توجه ویژه ای شود تا با سرمایه‌گذاری مشکلات این بخش حل شود.
وی با اشاره به اینکه اکنون ۲۰ هزار نفر در معادن کار می کنند، گفت: حدود ۱۲۰ معدن در کشور فعال است که ۱۰ معدن بزرگ داریم، ضمن اینکه ۶۵درصد تولید زغال سنگ کشور در معدن طبس است.
وی خاطرنشان‌کرد: ما نگران وضعیت سایر معادن و معدنکاران هستیم، معادن زغالسنگ کشور نیازمند رسیدگی و اختصاص تسهیلات است تا ضمن جلوگیری از خروج ارز بتوانیم ایمنی معادن را حفظ کنیم و شاهد چنین حوادث دردناکی نباشیم.
فرسودگیِ خطرناک در تجهیزات انفجاری معادن
کارشناس حوزه اکتشاف و انفجارهای معدنی در گفت و گویی با اشاره به وجود دو نوع دستگاه انفجاری برای فعالیت در معادن گفت: برای انجام انفجارهای معدنی دو نوع دستگاه استفاده می‌شود که یکی آنفوتراک برای چاله‌های انفجاری خشک و دیگری امولشن‌تراک برای چاله‌های انفجاری دارای آب است. ما برای گسترش فعالیت‌های معدنی و افزایش تعداد معادن و اکتشافات نیاز داریم که تعداد این دستگاه‌ها افزایش یابد. اما چندین سال است که امکان وارد کردن این دستگاه‌ها به کشور وجود ندارد.»
دهقان گفت: حدود ۱۰ سال پیش تعدادی از این دستگاه‌ها وارد کشور شد و پس از آن دیگر واردات نداشتیم. یعنی هنوز با همان دستگاه‌ها کار می‌کنیم. در حالی که عمر مفید این دستگاه‌ها طبق استاندارد جهانی ۵ سال است. بیشتر این دستگاه‌ها مشکل پیدا کرده‌اند و از نظر اقتصادی و ایمنی هم صرف نمی‌کند که اورهال شوند. موضوع مهم این است که این دستگاه‌ها قابلیت انفجار دارند و ممکن است حوادث ناگواری رقم بزنند. علاوه بر اینکه امکان خرید و اورهال کردن این دستگاه‌ها وجود ندارد. یکی از چالش‌های مهم در این حوزه، کمبود تعداد این دستگاه‌ها نسبت به تعداد حفاری و اکتشافات معدنی در ایران است.
آن‌چه که طی سال‌های اخیر به شکل ممنوعیت واردات یا برخی اشکال‌ها در برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری برای واردات ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی مشاهده می‌شود، در واقع عوامل کاهش درآمد معادن و افزایش هزینه‌های تولید محسوب می‌شوند. هر چقدر فرسودگی ناوگان معدنی کشور بیشتر شود، علاوه بر خسارت های جانی و مالی که برای کارگران دارد، هزینه تمام‌شده محصول معدنی را هم افزایش می دهد و به تبع فعالیت‌های معدنی هم به سمت زیان‌ده شدن پیش می‌روند. در چنین شرایطی تنها راهکار پیش روی دولت برای سر پا نگه داشتن اقتصاد معدن، آسان‌سازی واردات ماشین‌آلات معدنی و تجهیزات و قطعات وابسته این بخش است. گام مهمی که حتی یک روز زودتر برداشته شدنش می‌تواند اثربخش باشد و یک روز دیرتر شدنش هم هزینه‌های بیشتری را بر اقتصاد مولد معدن تحمیل کند.
نظر شما